Serbest fon nedir? Diğer fonlardan farkı var mı?
Serbest fonlar, yatırım fonları kategorisinde yer alan ve sadece nitelikli yatırımcıların yatırım yapabildiği menkul kıymet fonlarıdır. Serbest fonlar isminden de anlaşılacağı üzere, portföyünde bulunabilecek yatırım araçları ve yönetim stratejileri bakımından herhangi bir kısıtlamaya tabi değildirler. Uluslararası piyasalarda çok yaygın bir tabir olan ‘hedge fon’ teriminin Türkiye piyasalarındaki karşılığı olarak düşünülebilir. Diğer menkul kıymet fonlarından ayrılan en önemli özelikleri nitelikli yatırımcılara hitap eden fonlar olmasıdır. Kuruluş amacı ve nitelikleri bakımından riskli yatırım fonları kategorisinde değerlendirilir.
Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) ilgili Tebliğ’inde yer alan portföy ve işlem sınırlamaları serbest fonlar için geçerli olmamasına karşın fonun bilgilendirme dokümanlarında yer alan yatırım stratejileri ve limitlere uymak zorundadırlar. Serbest yatırım fonlarının katılma paylarının alım-satımı adedi hususunda da herhangi bir limit yoktur; fon izahnamelerinde fon payı alım sayısına ilişkin alt veya üst limit belirlenebilir.
Serbest fonlar, diğer yatırım fonlarından farklı olarak, günlük fon fiyatı hesaplamak zorunda değildirler. SPK tarafından bu fonlara ayda bir fiyat açıklama imkanı sağlanmıştır.
Riskli yatırım fonları kategorisinde yer aldıklarından dolayı serbest fonlar konusunda tecrübeli yatırım danışmanları veya sektör profesyonelleri aracılığıyla yatırım yapılması önerilir.
Serbest fonlar nelere yatırım yapıyor?
Serbest fonlar, diğer menkul kıymet fonlarının yatırım yapabildiği yerli yabancı tüm yatırım araçlarını portföyünde bulundurabilir. Bunun yanı sıra, serbest fonlar, menkul kıymet fonlarından farklı olarak swap sözleşmeleri ve borsa dışı opsiyon sözleşmeleri v.b. türev araçlara portföylerinde çok daha fazla yer verebilme imkanına sahiptirler. Serbest fonlar yüksek risk alarak daha fazla getiri sağlamak isteyen yatırımcıları hedeflediği için swap, opsiyon gibi türev araçlarla birlikte açığa alım-satım gibi yüksek risk barındıran yatırım araçları ve işlemleri yapabilirler.
Kimler serbest fonlara yatırım yapabilir?
Serbest yatırım fonları, yüksek getiri ve yüksek risk unsurları taşıdığı için SPK tarafından yatırımcı grubu nitelikli yatırımcılar olarak sınırlandırılmıştır. Yani SPK tarafından yapılan tanımlamalarda ‘nitelikli yatırımcı’ statüsüne değerlendirilmeyen yatırımcılar serbest fonlara yatırım yapamıyor.
Nitelikli yatırımcı kimdir?
Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yapılan tanımlamaya göre, ‘nitelikli yatırımcı’ kavramı en az 1 milyon TL değerli finansal varlığa sahip olan yatırımcılardır. Nitelikli yatırımcı kavramı tüzel ve gerçek kişiler için geçerlidir.
Serbest fonlar TEFAS’ta işlem görüyor mu? Nasıl alıp satarım?
Serbest fonların TEFAS’ta işlem görme zorunluluğu yoktur. Eğer, serbest fonun kurucusu olan portföy yönetim şirketi talep ederse, SPK’nın onayı doğrultusunda, TEFAS’ta işlem görebilir. Serbest fon TEFAS’ta işlem görürken de sadece nitelikli yatırımcılar tarafından alınıp satılabilir.
Serbest fon alım satımı nitelikli yatırımcı statüsünde olmak kaydıyla yetkili aracı kuruluşlardan yapılabilmektedir. Ayrıca, bu fonların paylarının alım satımı konusunda yetkili kuruluşlar, satış yapılan yatırımcıların ‘nitelikli yatırımcı’ vasıflarına sahip olduklarına ilişkin bilgi ve belgeleri temin etmek ve düzenli olarak saklamakla yükümlüdür.
Serbest fon türleri nelerdir?
Serbest fonlar; döviz serbest fonları, hisse senedi serbest fonları, katılım serbest fonları, kısa vadeli serbest fonlar, diğer serbest fonlar ve fon sepeti serbest fon olmak üzere 6 farklı türe ayrılır.
Döviz serbest fonları
Fon’un yatırım stratejisine göre, Fon toplam değerinin en az 80 ’i oranında döviz ve döviz cinsi varlık ve işlemlere yatırım yaparak döviz bazında getiri sağlamayı hedeflemektedir. Bu kapsamda, Fon toplam değerinin en az 80’i devamlı olarak, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından döviz cinsinden ihraç edilen borçlanma araçları ve kira sertifikaları ile yerli ihraççıların döviz cinsinden ihraç edilen dış borçlanma araçları (eurobond) ile diğer para ve sermaye piyasası araçlarına yatırılacaktır. Bununla birlikte, fon toplam değerinin geri kalan kısmı ile;
Fon portföyünde, yabancı ülkelerde ihraç edilen kamu/özel sektör borçlanma araçlarına, ortaklık paylarına, depo sertifikalarına (ADR/ kira sertifikalarına, yatırım fonlarına, borsa yatırım fonlarına, gayrimenkul yatırım ortaklığı paylarına, menkul kıymet yatırım ortaklığı paylarına, altın ve diğer kıymetli madenlere ve bunlara dayalı ihraç edilen para ve sermaye piyasası araçlarına yatırım yapılabilir.
Portföye riskten korunma ve/veya yatırım amacıyla yurt içi ve yurt dışı borsalarda işlem gören ortaklık payı, borçlanma araçları, döviz/kur, emtia, kıymetli madenler, faiz, finansal endeksler ve fon portföyüne alınabilecek diğer varlıklara dayalı türev araç (vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri), varant ve sertifikaları, ileri valörlü tahvil/bono ve altın alım işlemleri, yapılandırılmış yatırım araçları, saklı türev araç, forward ve swap işlemleri dahil edilebilir.
Hisse senedi serbest fonları
Fon toplam değerinin en az %80’i devamlı olarak yerli hisse senetlerine ve ortaklık paylarına ilişkin endeksleri takip etmek üzere kurulan borsa yatırım fonlarına yatırılır.
Fon’un hisse senedi yoğun fon olması nedeniyle; Fon portföy değerinin en az %80’i devamlı olarak menkul kıymet yatırım ortaklıkları payları hariç olmak üzere BIST’te işlem gören ihraççı paylarına, ihraççı payları ve pay endekslerine dayalı olarak yapılan vadeli işlem sözleşmelerinin nakit teminatlarına, ihraççı payları ve pay endekslerine dayalı opsiyon sözleşmelerinin primlerine, borsada işlem gören ihraççı payları ve ihraççı payına dayalı aracı kuruluş varantlarına ve ihraççı paylarından oluşan endeksleri takip etmek üzere kurulan borsa yatırım fonları katılma paylarına yatırılır.
Katılım serbest fonlar
Fon portföyüne yapılacak ve alınacak işlemler olarak yalnızca TL olması koşuluyla;
Kira sertifikalarına (SUKUK), katılma hesaplarına, BIST’te işlem gören ve faizsiz/katılım finans ilkelerine uygunluğu onaylanmış endekslerde yer alan şirketlerin ortaklık paylarına (hisse senedi),
Faizsiz/katılım finans ilkelerine uygunluğu bir danışman/danışma kurulu tarafından onaylanmış olan katılım prensiplerine uygun ve unvanında TL ibaresi bulunan yatırım fonu katılma payları ve borsa yatırım fonu katılma paylarına, gayrimenkul yatırım fonu, girişim sermayesi yatırım fonu katılma paylarına, gayrimenkul yatırım ortaklığı paylarına, menkul kıymet yatırım ortaklığı paylarına, ipoteğe dayalı/ ipotek teminatlı menkul kıymetlere,
Gayrimenkul sertifikalarına, gelire endeksli senetler ile gelir ortaklığı senetlerine yatırım yapılabilir.
Fon portföyünde Danışma Kurulundan icazet alınan, faizsiz finans ilkelerine uygun para ve sermaye piyasası araçları yer alır.
Fon portföyünde yalnızca TL cinsinden varlık ve işlemler yer alacaktır. Fon portföyünde yabancı para birimi cinsinden varlık ve altın ile diğer kıymetli madenler ve bunlara dayalı sermaye piyasası araçlarına yer verilmeyecektir. Sadece Nitelikli Yatırımcılar içindir.
Kısa vadeli serbest fonlar
Kısa vadeli serbest fonlar, kısa vadeli borçlanma araçlarına yatırım yapan fonlardır.
Fon sepeti serbest fonlar
Fon Sepeti Serbest Fonları, yatırımcılara farklı serbest fonlardan oluşan bir portföye yatırım yapma imkanı sağlayan fon türleridir. Bu fonlar, birden fazla serbest fonu içeren çeşitli bir yatırım sepeti sunar. Böylece yatırımcılar, tek bir fon aracılığıyla farklı serbest fonların performansından faydalanabilirler.
Serbest fonlar, genellikle daha esnek yatırım stratejileri izleyebilir ve daha geniş bir varlık yelpazesinde yatırım yapabilirler. Bu fonlar, yatırımcılara yüksek getiri potansiyeli sunmakla birlikte daha yüksek risk de içerebilirler. Fon Sepeti Serbest Fonları, bu riskleri çeşitlendirme yoluyla yönetmeyi amaçlar.
Diğer serbest fonlar
Belli bir fon türü içerisine giremeyen, sınıflandırılamayan fonları “diğer serbest fonlar” başlığı altında topluyoruz. Bunların içerisinde çok çeşitte fonlar bulunmaktadır.
Nasıl vergilendiriliyor?
Serbest fonların vergilendirilmesine ilişkin esaslar Gelir Vergisi Kanunu’nca belirlenir. Bu fonlarda vergi oranı yüzde 10 olarak uygulanmaktadır. Bir tek hisse senedi fonlarında stopaj oranı %0’dır.
Serbest fonlarda yönetim ücretleri nasıl, diğer fonlardan farkı var mı?
Serbest yatırım fonlarının diğer yatırım fonlarından farklı olarak yönetim ücreti uygulamasının yanısıra performansa dayalı ücretlendirme yapma imkanı vardır. Performansa dayalı ücretlendirme yapılırken fonun getirisi ile belirlemiş olduğu karşılaştırma ölçütünün getirisi arasındaki farka bakılmaktadır. Performansa dayalı ücret bu nispi getiri üzerinden hesaplanır ve fona göre sabit veya değişken olarak belirlenebilir. SPK mevzuatında serbest yatırım fonlarında yönetim ücretleri için diğer menkul kıymet fonlarından farklı olarak üst sınır belirtilmemiştir. Uygulamada bazı serbest fonlar sadece yönetim ücreti ya da sadece performans ücreti alırken, bazıları hem yönetim ücreti hem de performans ücreti almaktadır.
Serbest fonlarla ilgili bilgilere nereden ulaşırım?
Serbest fonlarla ilgili bilgilere TEFAS üzerinden ya da ilgili fonu arz eden kuruluşun sunduğu kaynaklardan, fon bilgilendirme formlarından ulaşılabilir. Ancak, serbest fonların yatırımcı bilgi formu düzenlemesi zorunlu değildir.
Serbest fon izahnameleri ve bunlara ilişkin değişiklikler Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinden ilan edilmektedir.
Aşağıdaki yazılarımız ilginizi çekebilir:
Fon Yatırımcısının Bilmesi Gereken Yatırım Fonu Terimleri
