Fon yatırımcısı olmak istiyorsunuz fakat kafanızda soru işaretleri oluşuyorsa, İYİGELİR ailesi olarak siz yatırımcılar için bilmeniz gereken yatırım fonu terimlerini derledik.  Yazımızı okuyarak bilmeniz gereken yatırım fonu terimlerini, fon araştırırken kullanabileceğiniz platformları ve fon türlerini öğrenebilirsiniz.

Temel Yatırım Fonu Terimleri

Yatırım Fonu: Tasarruf sahiplerinden toplanan para ya da diğer varlıklarla, portföy yönetim şirketleri tarafından kurulan, tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığıdır.

Seçtiğiniz fon hakkında daha detaylı bilgiye ulaşmak için fon izahnamelerini inceleyebilirsiniz. Peki nedir fon izahnamesi?

Fon İzahnamesi: Yatırımcıların daha bilinçli yatırım yapmasını sağlamak için, fon özelliklerini ve buna bağlı hak ve risklere ilişkin bilgileri içeren kamuyu aydınlatma belgesidir.

Risk Değeri: Yatırımcısına, fonun risk ve getiri profili hakkında değerlendirme yapmasını sağlayan sınıflandırma aracıdır. Risk değeri 1-7 arasında değer alır.

Stopaj Vergisi: Fonlardan elde edilen kazançtan kaynağında kesilen ve ödenen vergidir.

Katılma Payı: Yatırımcının fona kaç adet pay ile ortak olduğunu gösterir.

Katılma Payı Adedi Üst Limiti: Fonun sahip olduğu pay üst limitidir.

Fon Portföy Değeri: Portföydeki varlıkların toplam değeridir.

Fon Toplam Değeri: Fon portföy değerine diğer varlıkların eklenmesi ve borçların düşülmesi ile oluşan son değerdir.

Fon Yönetim Ücreti: Fon giderleri içerisinde yer alan fonun yönetimi için fon içerisinden her ay alınmak kaydıyla belirli bir yüzdede kesilen ücrettir.

Valör Tarihi: Fonlar içerisinde yatırım amaçlı paranın faizi işlemeye başladığı tarihtir.

Fon Portföyüne İlişkin Yatırım Fonu Terimleri

Fonlar hakkında öğrenmeniz gereken temel bilgileri öğrendik, şimdi fonların varlık dağılımlarını oluştururken kullandığı enstrümanları inceleyelim.

Hisse Senedi: Anonim ortaklarca ihraç edilen ortaklık sermaye payını temsil eden kıymetli evraklardır.

Tahvil: Devletin ve/veya firmaların finansman ihtiyacını karşılamak için uzun vadeli çıkartılan borçlanma senetleridir.

Eurobond: Devletin ve/veya firmaların finansman ihtiyacını karşılamak için uzun vadeli ve döviz cinsinden çıkartılan borçlanma senetleridir.

Bono/Finansman Bonosu: Devletin ve/veya firmaların finansman ihtiyacını karşılamak için kısa vadeli çıkartılan borçlanma senetleridir.

Repo: Bir tarafın elindeki menkul kıymeti ileri zamanlı geri alım vadesiyle satmasına repo denir.

Ters Repo: Bir tarafın elindeki menkul kıymeti ileride geri satmak vadiyle alması işlemine ters repo denir.

TPP: Takasbank Para Piyasası, kısa süreli finansmana ihtiyaç duyan ve ihtiyaç fazlası olan katılımcıların bir araya gelip işlem yaptığı organizasyondur.

Türev Araçları: Bir dayanak varlıktan oluşturulmuş, bu varlığın değerindeki değişimlere göre değeri değişen ürünlere denmektedir. Fonlarda kısa süreli değer kayıplarını önlemek için kullanılmaktadır. Türev ürünleri forward işlemi, swap işlemi, opsiyon işlemlerinden oluşmaktadır.

Forward İşlemi: Döviz veya emtia üzerinden gerçekleşen vadeli alım ve satım işlemleridir.

Swap İşlemi: İki tarafın varlık veya yükümlülüğe bağlı olarak aralarında yaptıkları nakit akışıdır.

Opsiyon İşlemi: Döviz, emtia, hisse endeksi üzerinden yapılan vadeli işlemlerdir.

Performansa İlişkin Yatırım Fonu Terimleri

Fon portföy içeriklerinde kullandığı enstrümanları incelemiş olduk. Seçtiğiniz fonları değerlendirirken kullanabileceğiniz fon performans metriklerini öğrenelim.

Alfa Katsayısı: Alfa, fonların getirilerini analiz etmek ve birbirleriyle karşılaştırmak için kullanılmaktadır. Fon yöneticisinin aktif yönetim becerisini tespit etmekte kullanılan bir metriktir. Bir fonun risk-getiri profilini belirleyebilmek için kullanılan risk metriklerinden biridir. Alfa değeri ne kadar yüksek ise fonun aktif yönetim becerisi de o kadar yüksektir.

Beta Katsayısı: Beta katsayısı, fonların risklerini analiz etmek ve birbirleriyle karşılaştırmak için kullanılmaktadır. Bir fonun risk-getiri profilini belirleyebilmek için kullanılan risk metriklerinden biridir. Fonun betası hesaplanırken, piyasayı temsilen bir karşılaştırma ölçütü kullanılmaktadır. Bu karşılaştırma ölçütü bir hisse senedi endeksi, tahvil endeksi ve benzeri olabileceği gibi, bu endekslerin bir karması da olabilmektedir. Beta katsayısının 1’e eşit olması, fonun karşılaştırma ölçütü ile birlikte hareket ettiğini göstermektedir. Yüksek (düşük) beta değeri yüksek (düşük) bir sistematik riske işaret etmektedir.

Sharpe Oranı: Sharpe Oranı, fonların getirilerini analiz etmek ve birbirleriyle karşılaştırmak için kullanılmaktadır. Bir fonun risk-getiri profilini belirleyebilmek için kullanılan risk metriklerinden biridir. Sharpe Oranı ne kadar yüksek ise fonun performansı da o kadar yüksektir.

Bilgi Oranı: Bilgi Oranı, fonların riske göre düzeltilmiş getirilerini analiz etmek ve birbirleriyle karşılaştırmak için kullanılmaktadır. Bir fonun risk-getiri profilini belirleyebilmek için kullanılan risk metriklerinden biridir. Bilgi Oranı ne kadar yüksek ise fonun performansı da o kadar yüksektir. Sharpe Oranı’nın bir versiyonu olan Bilgi Oranı, aynı zamanda fon yöneticisinin performansının istikrarını da ölçmektedir.

Yatırım Fonları Hakkında Bilgi Alabileceğiniz Siteler

Fonları incelerken kullanabileceğiniz platformların hangileri olduğunu inceleyelim.

TEFAS: Takasbank’ın, yatırım fonlarını tek bir dijital platformda topladığı “Türkiye Elektronik Fon Dağıtım Platformu” olan TEFAS’ta yatırımcılar yüzlerce fona ulaşabilmektedir. SPK’nın izni ile kurulmuş olan platformda, fonlarla ilgili bilgilere ve getirilerine ulaşabilir, fonları birbirleriyle karşılaştırabilirsiniz.

KAP: Kamuyu Aydınlatma Platformu’nda Sermaye Piyasası ve Borsa mevzuatlarına göre fonlar hakkında her türlü bildiriye ve belgeye ulaşım sağlayabilirsiniz.

Emeklilik Gözetim Merkezi: Hazine müsteşarlığının yetkilendirilmesi ile bireysel emeklilik sisteminin daha güvenli ve sistematik işletilebilmesi amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitede bireysel emeklilik ve otomatik katılım sistemleri hakkında daha detaylı bilgiye sahip olabilir, fonları, mevzuatlarını inceleyebilirsiniz.

Fon Türlerine İlişkin Yatırım Fonu Terimleri

Fonlar hakkında bilgi alabileceğimiz platformları öğrendik. Platformları incelerken önünüze birçok fon çeşidi çıkacaktır. Şimdi fon çeşitlerinin neler olduğuna göz atalım.

Şemsiye Fon: Çok sık karşılaşacağımız bu terim, farklı özellikteki fonları gruplayan yatırım fonlarına verilen isimdir.

Borçlanma Araçları Fonu:  Fon toplam varlığının en az %80’ini yerli, yabancı kamu ya da tahvil, bono, Eurobond gibi borçlanma araçlarına yatırım yapan fonlardır.

Hisse Senedi Fonu: Fon toplam varlığının en az %80’ini hisse senedi piyasasında işlem gören hisse senetlerine yatırım yapan fonlardır.

Kıymetli Madenler Fonu: Fonun isminde de belirtildiği gibi borsada işlem gören altın ve altına dayalı para ve sermaye piyasası araçlarına yatırım yapmaktadır.

Değişken Fon: Değişken fonlar varlık sınıfları arasındaki getiri farklarından faydalanır. Hisse senedi, kamu özel sektör borçlanma araçları, repo, ters repo, altın ve kıymetli madenler, yurtiçi/yurtdışı türev araçlarına yatırım yapmaktadırlar.

Karma Fonu: Portföyünün tamamı devamlı olarak sermaye piyasası araçlarının en az ikisinden oluşur ve her birinin değeri fon toplam değerinin %20’sinden az olmayan fonlardır.

Eurobond Fonu: Portföyünde Eurobond bulunduran yatırım fonlarıdır.

Endeks Fonu: Belirlenen piyasaların endekslerinin getirilerini izlemek ve onlardan getiri elde etmek için kurulmuş fonlardır.

Katılım Fonu: Portföyünü SPK’nın belirlediği faize dayalı olmayan para ve sermaye piyasası araçlarına yatırım yapar. Bu araçlar kira sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık payları gibi enstrümanlardır.

Fon Sepeti Fonları: Yurtiçi yatırım fonlarına, borsa yatırım fonu katılma paylarına yatırım yapan fonları içeriğinde barındıran fonlardır.

Serbest Fon: Nitelikli yatırımcıların yatırım yapabildiği, yatırım araçları konusunda herhangi bir kısıtlamaya tabi tutulmayan fonlardır.

Emeklilik Yatırım Fonu: Emeklilik şirketleri tarafından kurulmuş olan, katılımcıların bireysel emeklilik hesaplarında olan paranın değerlendirilmesi amacıyla kurulmuş fonlardır.