Yatırım araçlarında vergilendirme ile ilgili güncel düzenlemeler, hangi yatırım araçlarının nasıl vergilendirildiği, hangilerinin vergiden muaf olduğu yatırımcılarının en çok kafasını karıştıran konular arasında yer alıyor. Bu yazımızda bu soruları yanıtlamaya çalıştık.

Tasarruflarını yurt içinde değerlendirmek isteyen yatırımcılar için finans piyasalarında birçok alternatif bulunuyor. Bireyler, tasarruflarını yatırıma yönlendirirken birçok faktörü ele alarak kararlarını veriyor. Genellikle bu gerekçelerin başında konjonktürel hareketler, yani bir başka deyişle piyasa analizlerine göre getiri ihtimali çok daha yüksek olan enstrümanlara yönelim söz konusu. Ancak son yıllarda TL’ye destekleyen varlıklar başta olmak üzere çeşitli yatırım enstrümanlarının vergilendirmesinde yapılan yeni düzenlemeler, getirilen vergi muafiyetleri de yatırımcıların kararları üzerinde etkili olabiliyor.

Yatırımlarda gelir vergisi nasıl hesaplanıyor?

Vergi ve finans piyasaları mevzuatları gereği her ticari ve iktisadi faaliyette olduğu gibi yatırımlar üzerinden elde edilen getiriler için gelir vergisi uygulanıyor. Yatırımlarda gelir vergisi, elde edilen kâr üzerinden stopaj ya da beyan yöntemiyle ödeniyor. Stopaj usulüne örnek olarak;  X yatırım enstrümanı için yapılan 1.000 TL’lik yatırımdan 500 TL kazanç sağlandığında; o enstrüman için gelir vergisi kesintisi yüzde 10 ise 500 TL’nin 50 TL’si gelir vergisi olarak alınıyor. Diğer vergi ve kesintiler hesaplandıktan sonra kalan tutarlar yatırımcıların hesabına aktarılıyor.

Yatırım araçlarında vergilendirme her zaman stopaj yöntemiyle yapılmıyor. Eurobond ya da yurtdışında yerleşik kurumlarca ihraç edilen tahvillerde getiri elde edilmesi durumunda bu kazançlar için stopaj uygulanmıyor.  Bu enstrümanlarda aracı kurum veya banka aracılığıyla eurobondlardan faiz geliri elde edilmesi durumunda, beyan usulü ile vergilendirme söz konusu.

Stopaj oranları, her bir yatırım enstrümanı için ayrı ayrı olarak belirleniyor ve dönemsel olarak ekonomi yönetiminin politikalarına göre değişiklik yapılabiliyor. Beyan usulü ile vergilendirme kişinin gelir baremine göre değişiklik gösterir.

Yatırım fonlarında vergilendirme nasıl yapılıyor?

Yatırımcıların en çok merak ettiği soruların başında “Yatırım fonlarından ne kadar vergi alınıyor?” sorusu geliyor. Türkiye finans piyasalarında yatırım fonlarına olan ilginin artırılması ve Türk Lirasının güçlendirilmesi amacıyla portföyünde ağırlıklı olarak TL varlıkları bulunduran fonlarda gelir vergisi 2020 Kasım ayındaki kararla sıfırlanmıştı. 31 Temmuz 2021 tarihine kadar geçerli olan vergi muafiyetinde süre 30 Eylül 2021 tarihine kadar uzatıldı. Düzenleme, Türk Lirası yatırım fonlarına yatırım yapan yatırımcılar için vergi muafiyeti anlamına geliyor.

Değişken, Karma, Eurobond, Dış Borçlanma, Yabancı, Serbest Fonlar ile unvanında “Döviz” ifadesi geçen yatırım fonları vergi muafiyeti uygulaması kapsamı dışında bulunuyor. Hangi yatırım fonlarının vergi muafiyeti kapsamında olduğuna ilişkin yazımızda (Hangi Yatırım Fonları Vergi İstisnasına Sahip?) daha detaylı listeleri bulabilirsiniz.

30 Eylül 2020 öncesinde, yatırım fonlarında alım satımlarda elde edilen kazançlardan yüzde 10 gelir vergisi uygulanıyordu.

Bilindiği üzere, yatırım fonları portföyünde bulundurduğu dayanak (ağırlıklı) varlıklara göre değerlendiriyor.  Hisse senedi, Hazine bonosu, devlet tahvili, altın ve yabancı menkul kıymet gibi yatırım araçlarını kullanarak ve portföyün çeşitlendirilmesi ilkesine dayanarak yönetiliyorlar. TEFAS Fon Bilgilendirme Platformu verilerine göre, 15 Eylül 2021 tarihi itibarıyla Türkiye’de yatırım fonlarının 2021 yılı toplam işlem hacmi değeri 113,7 milyar TL.

Mevduatlarda gelir vergisi kesintisi ne kadar?

Mevduat yatırımlarında vadeye ve para birimine göre farklı oranlarda gelir vergisi (stopaj vergisi) oranları bulunuyor. 2021 Eylül ayı sonuna kadar; TL mevduatlarda 1 yıl üzerindeki mevduat yatırımlarında gelir vergisi oranı yüzde 0 olarak uygulanırken bu oran 6 ay ile 1 yıl arasındaki vadelerde yüzde 3; 6 ay ve altındaki vadelerde ise yüzde 5.

1 yılın üzerinde yüzde 0 uygulanması ekonomi yönetiminin uzun vadeli yatırımları özendirme ve TL’yi destekleme politikasıyla ilişkili. Döviz mevduatlarda ise yine benzer gerekçelerle TL yatırımların tercih edilmesi için gelir vergisi oranları artırılmıştı. Yine 2020 Eylül ayındaki düzenlemeyle 1 yıla kadar döviz mevduatlarından yüzde 20; 1 yılın üzerindeki döviz mevduatlarda ise yüzde 18 gelir vergisi uygulanıyor.

Mevduatlardaki stopaj muafiyeti ve indirim düzenlemesi 2020 Kasım ayında uygulamaya girmiş ve 31 Temmuz 2021 olan geçerlilik süresi 30 Eylül 2021’e uzatılmıştı.

Hisse senedi yatırımlarında vergilendirme nasıl uygulanıyor?

Türk Lirası yatırımların özendirilmesi ve hisse senedi piyasasının güçlendirilmesi adına çok uzun zamandır hisse senetlerinden elde edilen kazançlardan gelir vergisi muafiyeti bulunuyor. Buna göre bireysel yatırımcılar hisse senedi alım satımlarından elde ettikleri kazançlar üzerinden gelir vergisi ödemiyor. Menkul kıymet yatırım ortaklıkları pay senetleri alım satım kazançlarında ise yüzde 10 oranında stopaja uygulanıyor. Ancak bu pay senetleri 1 yıldan fazla süre ile elde tutulursa stopaja tabi olmuyor.

Hisse senetlerinden elde edilen temettü gelirlerinde ise kâr dağıtan kurum tarafından yüzde 15 oranında stopaj kesintisi yapılıyor. Yatırım ortaklıkları pay senedi temettü gelirlerinde de vergi muafiyeti söz konusu.

Altın hesaplarında vergilendirme

Bankalarda açılan altın hesaplarından ise yatırımcıların sağladığı getiriler üzerinden yüzde 15’lik bir stopaj alınıyor. Son yıllarda fiziki altını bulunan bireysel yatırımcılara belirli bir getiri sağlayarak yastık altındaki altınların ekonomiye kazandırılması amacı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ihraç edilen altın kira sertifikalarında da vergi muafiyeti bulunuyor. Altın Tahvili/Altına Dayalı Kira Sertifikasından elde edilecek getiriler için stopaj oranı Bakanlar Kurulu Kararı ile yüzde 0 olarak uygulanıyor.

Devlet tahvili, hazine bonosu ve repo işlemlerinde gelir vergisi uygulamaları nasıl?

Devlet tahvili, Hazine bonosunda alım satımlarında da stopaj yüzde 0 olarak uygulanıyor. Ancak tahvil ve bonolarda kupon gelirleri üzerinden sağlanan kazançlarda yüzde 10 stopaj bulunuyor. Yatırımcıların repo işleminden sağladığı gelirlerde de yüzde 15 gelir vergisi kesintisi yapılıyor.

Son olarak; yatırım araçlarında vergilendirme ile ilgili düzenlemeler dönem dönem değişiklik gösterebildiğinden, güncel düzenlemeleri ve uygulamaları mali müşavirinize danışmanız gerektiğini de belirtelim.

Aşağıdaki yazılarımız da ilginizi çekebilir:

Hangi Yatırım Fonları Vergi İstisnasına Sahip?

Yeni Başlayanlar için Yatırım Fonu Kılavuzu

Yatırım Fonlarında Riskler Nelerdir?