2020 yılında dünyanın birçok açıdan dengesini değiştiren COVID-19 salgını sonrası toparlanma yılı olarak nitelendirilen 2021, piyasalar açısından hem yurt içinde hem de yurt dışında oldukça hareketli geçti.
Aşı umutlarıyla başlayan 2021 yılında salgınla mücadelede önemli bir aşama kaydedilse de virüsün farklı varyantları dönem dönem ekonomilerde soru işaretlerine ve tıkanmalara yol açtı.
Küresel ekonomi, salgın ve salgının yarattığı etkilerle mücadele ederken yurt içinde ise salgından farklı dinamikler piyasaya yön verdi. Ekonomi yönetiminde yaşanan kritik değişikler ve alınan kararlar genellikle piyasalar üzerindeki temel baskı unsuru olarak karşımıza çıktı. Yaşanan değişimlerle birlikte Türk Lirası ve Türk Lirası varlıklarda çok sert değer kayıpları yaşandı. Türk Lirası değer kaybederken yabancı yatırımcılar pozisyonlarını kademeli bir şekilde azaltmaya devam etti. Yerli yatırımcıların ilgisi, halka arzlarda yaşanan artış ve borsanın dolar bazında yarattığı fırsatlardan güç alan hisse senetleri piyasası ise uzun süren yükseliş trendleriyle rekorlar kırdı. BİST 100 psikolojik eşik olan 200 bin puanı aştı.
Yurt içinde ‘faiz kararları’ ve yüzde 30’u aşan enflasyon
Türkiye piyasalarında, 2021 yılı için en çok adından söz ettiren konu başlığı ise faiz kararları oldu. Yıla Naci Ağbal başkanlığında başlayan Merkez Bankası, Ağbal döneminde 2021’in Mart ayında güçlü faiz artışlarına yöneldi. Politika faizini yüzde 19’a çeken Ağbal’ın ardından göreve getirilen Merkez Bankası’nın yeni başkanı Şahap Kavcıoğlu ise ekonomi yönetiminin de desteğini arkasına alarak Eylül ayından başlayarak faizlerde indirime gitti. Üst üste 4 ay boyunca kademeli olarak yapılan faiz indirimleriyle politika faizi yüzde 14 seviyesine çekildi. Yurt içi ve yurt dışında birçok uzman tarafından bu faiz indirimleri eleştirilerin hedefi oldu.
Her ay yükselişini sürdüren ve 2021’in son ayında yüzde 30’u aşarak 19 yılın zirvesine çıkan enflasyona rağmen gelen faiz indirimleri Türk Lirası’nın hızla değer kaybetmesine yol açtı. Döviz kurlarında yaşanan sert yükselişlerin destek olduğu fiyat artışları ve peş peşe gelen zamlar enflasyonun da kontrolden çıkartırken tartışmaları da beraberinde getirdi.
Türk Lirası’nın 2021 seyir defteri
Küresel piyasalardaki faiz artış eğiliminin aksine faiz indirimlerinin zayıflattığı dolar/TL, 7,4325’den başladığı 2021 yılını 13,3530’ten kapattı. Bu değişim doların Türk Lirası karşısında yüzde 79,6 değerlenmesi anlamına geliyor. Bir başka deyişle ise Türk Lirası, ABD Doları karşısında yüzde yaklaşık yüzde 44 değer kaybetti.
Türk Lirasında yaşanan en sert hareketlilikler ise Kasım ve Aralık ayında yaşandı. Kasım ayına 9,58’den başlayan dolar/TL, Aralık ayında tüm zamanların en yüksek seviyesini 18,40’ın üzerine kadar çıkardı. Aralık ayında 18,40 zirvesini gören dolar/TL, ekonomi yönetiminin aldığı başta kur korumalı TL mevduatın desteğiyle 11 liranın altına kadar çekildi.
Döviz kurlarında tarihi oynaklıkların yaşandığı süreçlere sahne olan 2021 yılı genelinde dolar/TL için en düşük seviye 6,89; en yüksek seviye ise 18,40 oldu.
Dolar/TL’de yaşanan hareketler euro/TL için de geçerli oldu. Birbiriyle yüksek korelasyonla hareket eden ve benzer grafikleri çizen euro/TL ise 9,13’den başladığı 2021 yılını 15,11’den kapatırken tarihi zirvesi ise 20,79 olarak kayıtlara geçti. Euro/TL’nin 2021 karnesi ise yüzde 65 artış yönünde gerçekleşti.
Borsa İstanbul son çeyrekte yüzde 70 yükseldi
2020 yılını 1.476 puandan tamamlayan BİST 100 Endeksi, 2021 yılının ilk 3 çeyreğini dalgalı ama sakin bir şekilde geçirdi. Ekim ayında 1.400 puanın hemen altında başlayan BİST 100’de bu tarihten itibaren rekor yükselişi başladı. Öyle ki; Aralık ayında psikolojik sınır olan 2.000 puan aşılarak 2.400 puana kadar yükseldi. Rakamlarla özetleyecek olursak BİST 100’de son çeyrekte yaşanan artış yüzde 70’i aştı.
Yılın son haftasında dolar/TL’nin 18,40 seviyesinden 11-12 bandına inmesiyle yaşanan panik satışlarıyla birlikte arka arkaya gelen devre kesiciler çalıştı. Bu satışlar BİST 100’ün, 2.000 puanın da altına çekilmesine yol açtı.
Döviz kurlarındaki artışla birlikte küresel piyasalarda yön arayışındaki altın fiyatlarının yurt içinde üst üste rekorlar kırdı. 2021’e 450 lira civarında başlayan altının gramı, 1.000 liranın üzerini gördü ve yılı 800 lira civarında tamamladı.
Küresel piyasalar için kısa bir 2021 analizi
Yurt dışında ise piyasaların en önemli odak noktası ABD başta olmak üzere, dünyanın birçok bölgesinde salgınla mücadele için kontrolsüzce piyasaya enjekte edilen nakdin yarattığı enflasyon oldu. Yıl boyunca tartışmalara neden olan enflasyon için ilk aylarda yaşanan geçici söylemi ilerleyen aylarda ciddi bir tehdit olarak yorumlanmaya başladı. Özellikle ABD’de enflasyon, yüzde 6,8 ile 39 yılın zirvesine çıktı. Enflasyonla birlikte Fed, faiz indirimlerini çok güçlü bir şekilde dillendirirken son çeyrekte varlık alımlarında azaltım (tapering) programını uygulamaya koydu. Avrupa ise varlık alımları konusunda daha sessiz kalsa da 2022’nin ilk yarısında bu yönde adımların gelmesi bekleniyor. Fed ve ECB’nin hamlelerine ek olarak, Brezilya ve Rusya gibi gelişmekte olan ülkeler ile İngiltere ve Norveç gibi gelişmiş ekonomilerde faiz artırımları 2021 yılı içerisinde başladı.
