Emeklilik planı şeklinde ve uzun vadeli bir yatırım aracı olan bireysel emeklilik sistemi, bireylerin geleceğine yatırım yapabilme fırsatı sunarken emeklilik dönemindeki potansiyel gelir açığının kapatılmasını ve finansal refahın artırılmasını sağlıyor. Çalışma hayatı boyunca sağlanan tasarrufların uzun vadeli olarak değerlendirilmesi adına Türkiye’deki finansal yapı içerisinde en ideal yatırım araçlarının başında bireysel emeklilik sistemi (BES) geliyor. Kişilerin tasarruflarını düzenli olarak yönlendirebileceği ve yatırım fonları esasıyla çalışan BES, birçok yönüyle cazip fırsatlar sunuyor.
Peki bireysel emeklilik sistemi nedir, nasıl işliyor ve hangi avantajları sunuyor? Gelin şimdi bütün bu soruları yanıtlayalım.
Bireysel emeklilik sisteminin tarihçesi
Bireysel emeklilik sisteminin yasal mevzuatı 28 Mart 2001 tarihinde kabul edilen, Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu‘na dayanıyor. 7 Nisan 2001 tarih ve 24336 sayısı Resmi Gazete’de yayınlanan ve 6 ay sonra 7 Ekim 2001 tarihinde yürürlüğe giren kanun ile bireysel emeklilik sistemi Türkiye’de resmen uygulanmaya başlamış oldu.
Bireysel emeklilik sistemi nedir?
Bireysel emeklilik sistemi, temel olarak bireylerin düzenli gelirlerinin olduğu çalışma hayatı boyunca elde ettiği birikimleri yatırım fonları mantığıyla değerlendirebileceği ve geleceğini planlamasına yardımcı olan bir tasarruf sistemidir. Emeklilik sistemi olarak adlandırılmasını sağlayan unsurlar ise sistemin tasarımında kişilerin emeklilik dönemindeki finansal ihtiyaçlarını karşılamasını hedeflemesinden kaynaklanıyor. Yani BES diğer tasarruf planlarından farklı olarak sistemdeki kullanıcıların emeklilik dönemine odaklanmasını sağlıyor. Bu yönüyle onlarca yılı içeren uzun vadeli yatırım araçları kategorisinde sınıflandırılıyor.
Bireysel emeklilik sistemi nasıl işliyor?
En basit ifadeyle bireysel emeklilik sistemi, düzenli olarak yapılan birikimlerin bireysel emeklilik fonlarında değerlendirildiği planlar üzerinde çalışıyor. Bireysel emeklilik şirketleri tarafından hazırlanan planlar, katılımcılarına farklı tutarlarda ve farklı periyotlarda birikim yapılabildiği zengin finansal ürün çeşitliliği sunuyor. Yani, BES ile kişiler kendi belirledikleri tutarları yine kendi belirledikleri dönemlerde planlarına aktarabiliyor. Emeklilik fonu olması nedeniyle sistem katılımcılarını uzun vadeli yatırımlara teşvik edebilmek adına 10 yıl sistemde kalma zorunluluğu, 56 yaş sınırı gibi detayları barındırıyor.
Ancak burada unutulmaması gereken konu, sistemdeki 10 yıl ve 56 yaş gibi kriterlere rağmen katılımcılar, sistemden dilediği zaman ayrılabiliyor. Burada yine sistemde kalmayı özendirmesi açısından 10 yıl kalan veya 56 yaşını bekleyen katılımcılar, vergi ve stopajlar bakımından çeşitli avantajlardan faydalanabiliyor. Vergi ve devlet destekleri çok detaylı konular olduğundan bu hususları bir başka içeriğimizde bulabilirsiniz. Ancak kısaca bir örnek vermek gerekirse; sistemde 10 yıldan az kalan katılımcıların fonlarının sağladığı getiriler üzerinden yüzde 15 stopaj (gelir vergisi) uygulanırken; 10 yıldan fazla kalan fakat 56 yaşını doldurmayanlar için bu stopaj oranı yüzde 10 olarak uygulanır. Eğer sistemde 10 yıl kalırsanız ve 56 yaş kriterini tamamlarsanız ise gelir vergisi kesintiniz yüzde 0 oluyor.
2013 yılında getirilen yeni bir düzenlemeyle devlet, BES’e dahil olan katılımcılara %25’lik bir katkı sağlamaktadır. Katılımcılar için büyük bir avantaj oluşturan bu teşvik, sistemdeki katılımcı sayısının artmasına büyük katkıda bulunmuştur.
Bireysel emeklilik fonları nedir?
Kişilerin özgürce tasarruf etmesini sağlayan BES’te tasarruflar, bireysel emeklilik fonlarından oluşturulan portföylerde değerlendiriliyor. Katılımcılar tarafından kanunlarla belirlenen limitleriyle (2021 Temmuz’dan itibaren yılda 12’ye çıkarıldı) birikimlerin fon dağılımı değiştirilebiliyor. Bireysel emeklilik fonları olarak kategorize edilen bu fonlar yatırım fonlarını da yöneten portföy yönetim şirketleri tarafından yönetiliyor. 2021 yılında yapılan yeni düzenlemeyle bireysel emeklilik fonları BEFAS’ta işlem görmeye başlayacak. BES’te devrim niteliğindeki bu değişiklik sayesinde katılımcılar, sadece planı satın aldığı emeklilik şirketinin değil; BEFAS’ta işlem gören tüm yatırım fonlarına yatırım yapabilecek. BEFAS’ın hayata geçmesinin Temmuz 2021’de gerçekleşmesi bekleniyor.
Bireysel emeklilik siteminden kimler yararlanabiliyor?
Bireysel emeklilik sistemi, her yaştan bireyler için tasarruf etme fırsatı sağlıyor. 25 Mayıs 2021 tarihinde yürürlüğe giren yasal düzenlemeyle birlikte 18 yaşın altındaki bireylerin de bireysel emeklilik sistemine katılımı sağlanabiliyor. Bu tarihten önce 18 yaşın altındaki bireyler, BES’e doğrudan kendi adına girişi yapamazken sözleşmelerde sadece plan sahibinin belirlediği sigortalanan, lehtar olarak yer alabiliyordu.
Bireysel emeklilik sisteminin sunduğu avantajlar neler?
BES’in katılımcılara sağladığı sayısız avantajdan bahsetmek mümkün. Uzun vadeli düşünüldüğünde gelir vergisi ödemeden yatırım fonlarına yatırım yapma imkânı ve devlet destekleri ile sağlanan katkılar en önemli özellikler olarak karşımıza çıkıyor. Ancak BES’in sunduğu vergi ve stopaj avantajlarından daha önemli olan özelliği ise çalışma döneminde kişileri küçük birikimlerle emeklilik dönemindeki potansiyel gelir açığını kapatmaya teşvik etmesidir. Sadece emeklilik dönemi değil, sistemin sunduğu devlet destekleri ve 10 yıllık süreye endeksli daha düşük stopaj oranıyla yatırım fonlarına yatırım yapabilme fırsatı da sistemin kayda değer artıları arasında yer alıyor.
Aşağıdaki yazılarımız ilginizi çekebilir:
