2020 senesinde hiç beklemediğimiz bir olay tüm dünyayı sarstı. Çin’de başlayan Covid salgını yüzünden ülkeler sınırlarını birbirine kapattı, şirketler çalışmalarına ara vermek durumunda kaldı. Bundan dolayı tüm dünyanın tüm ülkeleri büyük bir resesyon dönemine girdi. Türkiye’de Mart ayında başlayan tedbirlerle ek olarak devletin sağladığı kredi ve teşvikler sayesinde birçok insan ve işletme rahat bir nefes aldı. Peki, bireysel emeklilik sistemi (BES) bu durumdan nasıl etkilendi?
2016 yılından bugüne periyodik olarak Ludens İleri Finansal Hizmetler ve Danışmanlık Şirketi tarafından hazırlanan Emeklilik Yatırım Fonları Performans Raporu geçtiğimiz günlerde yayınlandı. Bu yazımızda, kurucu ortaklığında Prof. Dr. Serra Eren Sarıoğlu ve Dr. Nazlı Kalfa Baş’ın olduğu, tarafsız ve bağımsız bir kuruluş olan Ludens İleri Finansal Hizmetler ve Danışmanlık Şirketi’nin 2020 yılı emeklilik yatırım fonları performans raporunu özetleyeceğiz. Raporun tamamına https://iyigelir.net/emeklilik-yatirim-fonlari-performans-raporu-aralik-2020/ linkinden ulaşabilirsiniz.
Sitemizde yer alan raporumuzu incelediğinizde, 2020 yılında emeklilik yatırım fonlarındaki gelişmeleri öğrenebilir, salgın döneminin bu fonlara nasıl etkilediğini görebilirsiniz. Raporda yer alan konu başlıkları şunlardır: BES makro görünüşü, emeklilik yatırım fonlarının performans analizi, kategori bazında incelenmesi ve fonların getirilerinin TÜFE, BIST 100 getiri kıyaslamaları.
2020 yılının ilk altı ayına bakıldığında, salgın yüzünden bireysel emeklilik sitemindeki katılımcı sayısında düşüş yaşandı. Bu düşüşün ana sebebi olarak, emeklilik şirketlerinin karantinadan dolayı yüz yüze görüşmeler gerçekleştirememesi olduğu düşünülüyor. 2020 yılının sonuna gelindiğinde ise, gönüllü BES’te 29 bin, Otomatik Katılım Sistemi’nde (OKS) ise 370 bin katılımcı emeklilik sitemlerine kayıt gerçekleştirdi. Bu artışın sebebi içinde bulunduğumuz durumdan dolayı insanların birikim yapma ihtiyacı hissetmesi ve bu ihtiyacı da bireysel emeklilik sistemini kullanarak yapmalarıdır.
Gündemde olan bir başka konu ise Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) oldu. TES, ek emeklilik gelirinin oluşmasını ve hane halkı tasarruflarını arttırmaya yönelik bir sistem olarak sunulmaktadır. TES’i farklı kılan özelliği, çalışanların bireysel hesabına yatırılan nakdi katkıların yatırıma yönlendirilmesidir. Bu yatırımı çalışan kendi belirlediği fonlarda, istediği oranlarda yapabilecektir.
BES’te önemli gelişmelerden bir başkası ise Vakıfbank, Halkbank, ve Ziraat Bankası’nın sahip olduğu hayat ve emeklilik şirketleri birleşerek, Türkiye Hayat ve Emeklilik Anonim Şirketi oldu. Bu birleşme sonrası Türkiye Hayat ve Emeklilik Anonim Şirketi Allianz, Avivasa gibi emeklilik şirketlerini geçerek, katılımcı sayısı ve fon büyüklüğü açısından sektörde en büyük pay sahibi oldu.
Bireysel Emeklilik Sistemi’nin Makro Görünüşü
2020 yılı sonu itibariyle gönüllü BES’te portföy büyüklüğü bir önceki yıla göre %34 oranında büyüyerek 160 milyar TL’ye ulaşmıştır. OKS portföy büyüklüğü ise 11 milyar TL’ye ulaşarak 2019 senesine göre %38 büyüme kaydetmiştir. 2020 yılı için BES toplam portföy büyüklüğü 171 milyar TL civarındadır. Katılımcı sayılarına bakıldığında ise gönüllü BES’te 6,9 milyon katılımcı yer alırken, OKS sisteminde 5,7 milyon katılımcı yer almaktadır.
2018 ve 2019 yıllarında gönüllü BES kısmında katılımcı sayısında azalış yaşanırken, 2020 senesinde bu düzenin bozulduğu, katılımcı sayısının arttığı görülmektedir. Otomatik katılım sisteminde ise seneler içerisindeki artış devam etmektedir. Gönüllü BES’te ve OKS ‘deki yıllara göre portföy büyüklüğünü, artış oranlarını, katılımcı sayılarını öğrenebilmek için https://iyigelir.net/emeklilik-yatirim-fonlari-performans-raporu-aralik-2020/ linkine tıklamanız yeterlidir.
Emeklilik Yatırım Fonlarının Performans Analizi
Raporumuzda, fonların kategori ayrımına göre getirilerinin karşılaştırılmasının yanında, kategori ayrımı yapmadan tüm fonların ağırlıklı ortalama getirileri de farklı yatırım araçlarıyla kıyaslanmıştır.
Emeklilik Yatırım Fonlarının Getirilerinin TÜFE ile Karşılaştırılması
Gönüllü BES fonları aşağıdaki tabloda görebileceğiniz gibi başlangıçtan itibaren %799 oranında, 10 yıllık dönem için %316 oranında, 2020 yılı için %32 oranında getiri sağlamıştır.
Gönüllü BES, başladığı tarih olan Ocak 2004’ten Aralık 2020 dönemine kadar TÜFE’nin üzerinde 414 puan getiri sağlamıştır. Son 10 yıllık dönemde bu fark 139 puan, son 5 yıllık dönemde 95 puan, 2020 yılında ise 17 puandır.
OKS emeklilik fonları ile TÜFE kıyaslandığında, OKS emeklilik fonlarının ağırlıklı ortalama net getirilerinin TÜFE üzerinde olduğu görülmüştür. 2020 yılı için 0,3 lük bir fark varken, başlangıçtan itibaren bakıldığında ise 3,1 puanlık bir fark söz konusudur.
Emeklilik Yatırım Fonlarının Getirilerinin Kategori Bazında İncelenmesi
OKS Emeklilik Fonları:
2020 yılı için OKS emeklilik fonları kategorik bazda incelendiğinde şu sonuçlara ulaşılmıştır:
- OKS fonlarının, değişken ve değişken katılım fon kategorilerinde TÜFE üzerinde getiri sağladığı kaydedilmiştir.
- En yüksek ağırlıklı ortalama net getiriyi değişken katılım fonlarında %45,8 ile elde ederken, ikinci en yüksek ağırlıklı ortalama net getiriyi %22,8 ile değişken fon kategorisinde elde etmiştir.
- En düşük ağırlıklı ortalama net getiri ise başlangıç katılım fonlarında %10,3 ile enflasyonun 4 puan altındadır. Grafikte diğer fonlar için ortaya çıkan değerleri görebilirsiniz.
Gönüllü BES Emeklilik Fonları:
Emeklilik yatırım fonlarının getirilerinin incelenmesi başlangıçtan itibaren, son 10 yıllık, son 5 yıllık ve 2020 yılı için olan dönemlerini kapsamaktadır.
Başlangıçtan itibaren:
BES fonları tüm kategorilerde TÜFE üzerinde getiri sağlamış olup, en yüksek getiriyi kamu dış borçlanma araçlarında elde etmiştir. TÜFE %385 artarken kamu dış borçlanma araçları %984 oranında artmıştır. En düşük getiri ise Para piyasası fon kategorisinde %573 ile elde etmiştir.
Son 10 yıllık dönem
Başlangıçtan itibaren en çok getiri sağlayan kamu dış borçlanma araçları fonları, 10 yıllık dönemde de en yüksek getiriyi %508 ile sağlamıştır. Kamu borçlanma araçları, standart fonlar, değişken ve karma fonlar, para piyasası fonlarının getirisi ise TÜFE’nin altında kalmıştır.
Son 5 yıllık dönem
Kamu borçlanma araçları, standart fonlar, Katkı fon kategorileri dışında tüm kategorilerde TÜFE üzerinde getiri sağlanmıştır. En yüksek getiri %331 ile Kıymetli maden fonlarındadır.
Son 5 yılın detaylı incelemesini öğrenmek için https://iyigelir.net/emeklilik-yatirim-fonlari-performans-raporu-aralik-2020/ linkine tıklayabilirsiniz.
2020 yılı incelemesi
Kıymetli maden, katılım, kamu dış borçlanma araçları hisse senedi, borçlanma araçları, değişken ve karma fon kategorilerinin ağırlıklı ortalama net getirileri TÜFE’nin üzerindedir. En yüksek getiri kıymetli maden kategorisinde %56 ile olurken en düşük getiri %9 ile kamu borçlanma araçları fonları kategorisindedir.
Emeklilik Yatırım Fonlarının Getirilerinin Mevduat Faiziyle Karşılaştırılması
Raporun bu kısmında, fon getirilerinin mevduat faiz oranlarıyla karşılaştırılması yapılmıştır. Karşılaştırmada göz önünde bulundurulan stopaj oranlarını ve diğer hususları öğrenmek için sitemizde bulunan raporun tamamına göz atmanız yeterlidir.
Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere, fonların vergi sonrası ağırlıklı ortalama getirisinin mevduat faiz oranının üzerinde olduğu gözükmektedir.2020 yılı ağırlıklı ortalama fon getirisi, mevduatın 21,4 puan üzerindedir.
Hisse Senedi Emeklilik Fonları Getirilerinin BIST 100 Getirisi ile Karşılaştırılması
Hisse senedi emeklilik fonları birikimli ağırlıklandırılmış ortalama net getirileri, tüm dönemlerde BIST 100 Fiyat Endeksi’nden daha yüksektedir. Başlangıçtan itibaren bakıldığında 265 puanlık fark varken, son 5 yılda 55 puanlık bir fark vardır. 2020 yılına gelindiğinde ise 5,4 puanlık farkı aşağıdaki tabloyu inceleyerek görebilirisiniz.
