Serbest fon nedir? Diğer fonlardan farkı var mı?

Serbest fonlar, yatırım fonları kategorisinde yer alan ve sadece nitelikli yatırımcıların yatırım yapabildiği menkul kıymet fonlarıdır. Serbest fonlar isminden de anlaşılacağı üzere, portföyünde bulunabilecek yatırım araçları ve yönetim stratejileri bakımından herhangi bir kısıtlamaya tabi değildirler. Uluslararası piyasalarda çok yaygın bir tabir olan ‘hedge fon’ teriminin Türkiye piyasalarındaki karşılığı olarak düşünülebilir. Diğer menkul kıymet fonlarından ayrılan en önemli özelikleri nitelikli yatırımcılara hitap eden fonlar olmasıdır. Kuruluş amacı ve nitelikleri bakımından riskli yatırım fonları kategorisinde değerlendirilir.

Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) ilgili Tebliğ’inde yer alan portföy ve işlem sınırlamaları serbest fonlar için geçerli olmamasına karşın fonun bilgilendirme dokümanlarında yer alan yatırım stratejileri ve limitlere uymak zorundadırlar.  Serbest yatırım fonlarının katılma paylarının alım-satımı adedi hususunda da herhangi bir limit yoktur; fon izahnamelerinde fon payı alım sayısına ilişkin alt veya üst limit belirlenebilir.

Serbest fonlar, diğer yatırım fonlarından farklı olarak, günlük fon fiyatı hesaplamak zorunda değildirler. SPK tarafından bu fonlara ayda bir fiyat açıklama imkanı sağlanmıştır.

Riskli yatırım fonları kategorisinde yer aldıklarından dolayı serbest fonlar konusunda tecrübeli yatırım danışmanları veya sektör profesyonelleri aracılığıyla yatırım yapılması önerilir.

Serbest fonlar nelere yatırım yapıyor?

Serbest fonlar, diğer menkul kıymet fonlarının yatırım yapabildiği yerli yabancı tüm yatırım araçlarını portföyünde bulundurabilir. Bunun yanı sıra, serbest fonlar, menkul kıymet fonlarından farklı olarak swap sözleşmeleri ve borsa dışı opsiyon sözleşmeleri v.b. türev araçlara portföylerinde çok daha fazla yer verebilme imkanına sahiptirler.  Serbest fonlar yüksek risk alarak daha fazla getiri sağlamak isteyen yatırımcıları hedeflediği için swap, opsiyon gibi türev araçlarla birlikte açığa alım-satım gibi yüksek risk barındıran yatırım araçları ve işlemleri yapabilirler.

Kimler serbest fonlara yatırım yapabilir?

Serbest yatırım fonları, yüksek getiri ve yüksek risk unsurları taşıdığı için SPK tarafından yatırımcı grubu nitelikli yatırımcılar olarak sınırlandırılmıştır. Yani SPK tarafından yapılan tanımlamalarda ‘nitelikli yatırımcı’ statüsüne değerlendirilmeyen yatırımcılar serbest fonlara yatırım yapamıyor.

Nitelikli yatırımcı kimdir?

Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yapılan tanımlamaya göre, ‘nitelikli yatırımcı’ kavramı en az 1 milyon TL değerli finansal varlığa sahip olan yatırımcılardır. Nitelikli yatırımcı kavramı tüzel ve gerçek kişiler için geçerlidir.

• Yerli ve yabancı yatırım fonları
• Emeklilik fonları
• Yatırım ortaklıkları
• Aracı kurumlar
• Bankalar
• Sigorta şirketleri
• Portföy yönetim şirketleri
• İpotek finansmanı kuruluşları
• Emekli ve yardım sandıkları, vakıflar, sandıklar, dernekler ile
• Bu kurumlara benzer olduğu SPK tarafından onaylanan yatırımcılar 1 milyon TL ve üzerindeki finansal varlığa sahip olmaları durumunda ‘nitelikli yatırımcı’ olarak ifade edilir.
• Serbest fonlar TEFAS’ta işlem görüyor mu? Nasıl alıp satarım?

Serbest fonların TEFAS’ta işlem görme zorunluluğu yoktur. Eğer, serbest fonun kurucusu olan portföy yönetim şirketi talep ederse, SPK’nın onayı doğrultusunda, TEFAS’ta işlem görebilir. Serbest fon TEFAS’ta işlem görürken de sadece nitelikli yatırımcılar tarafından alınıp satılabilir.

Serbest fon alım satımı nitelikli yatırımcı statüsünde olmak kaydıyla yetkili aracı kuruluşlardan yapılabilmektedir. Ayrıca, bu fonların paylarının alım satımı konusunda yetkili kuruluşlar, satış yapılan yatırımcıların ‘nitelikli yatırımcı’ vasıflarına sahip olduklarına ilişkin bilgi ve belgeleri temin etmek ve düzenli olarak saklamakla yükümlüdür.

Nasıl vergilendiriliyor?

Serbest fonların vergilendirilmesine ilişkin esaslar Gelir Vergisi Kanunu’nca belirlenir. Bu fonlarda vergi oranı yüzde 10 olarak uygulanmaktadır.

Serbest fonlarda yönetim ücretleri nasıl, diğer fonlardan farkı var mı?

Serbest yatırım fonlarının diğer yatırım fonlarından farklı olarak yönetim ücreti uygulamasının yanısıra performansa dayalı ücretlendirme yapma imkanı vardır. Performansa dayalı ücretlendirme yapılırken fonun getirisi ile belirlemiş olduğu karşılaştırma ölçütünün getirisi arasındaki farka bakılmaktadır. Performansa dayalı ücret bu nispi getiri üzerinden hesaplanır ve fona göre sabit veya değişken olarak belirlenebilir. SPK mevzuatında serbest yatırım fonlarında yönetim ücretleri için diğer menkul kıymet fonlarından farklı olarak üst sınır belirtilmemiştir. Uygulamada bazı serbest fonlar sadece yönetim ücreti ya da sadece performans ücreti alırken, bazıları hem yönetim ücreti hem de performans ücreti almaktadır.

Serbest fonlarla ilgili bilgilere nereden ulaşırım?

Serbest fonlarla ilgili bilgilere TEFAS üzerinden ya da ilgili fonu arz eden kuruluşun sunduğu kaynaklardan, fon bilgilendirme formlarından ulaşılabilir. Ancak, serbest fonların yatırımcı bilgi formu düzenlemesi zorunlu değildir.

Serbest fon izahnameleri ve bunlara ilişkin değişiklikler Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinden ilan edilmektedir.

Ayrıca, TEFAS’ta işlem gören serbest fonlar tarafından aylık dönemler itibariyle portföy dağılım raporu düzenlenir ve ilgili ayı takip eden altı iş günü içinde KAP’ta ilan edilir.

Aşağıdaki yazılarımız ilginizi çekebilir:

Fon Yatırımcısının Bilmesi Gereken Yatırım Fonu Terimleri

Fon Sepeti Fonu Nedir